1. gr.

Umhverfisráðherra hefur að tillögu sveitarfélagsins Mosfellsbæjar og að fengnu áliti Umhverfisstofnunar og Náttúrufræðistofnunar Íslands ákveðið að friðlýsa Álafoss og nánasta umhverfi hans. Landsvæðið er friðlýst sem náttúruvætti, skv. 2. tölul. 1. mgr. 53. gr. laga um náttúruvernd, nr. 44/1999.

Álafoss er fallegur foss í Varmá þar sem hún liðast í gegnum Álafosskvos í Mosfellsbæ. Varmá er á náttúruminjaskrá frá upptökum til ósa en áin og fossinn tengjast ríkulega atvinnu- og íþróttasögu Mosfellsbæjar. Árið 1896 hófst ullarvinnsla við Álafoss og vegna þeirrar starfsemi var áin stífluð ofan við fossinn. Myndaðist þá talsvert dýpi í ylvolgri Varmánni sem notað var til sundiðkunar og dýfinga. Má enn sjá leifar af tveimur dýfingarpöllum ofan við fossinn sem og leifar af stíflunni.

Hið friðlýsta svæði er 1,4 hektarar að stærð og nær yfir fossinn, töluvert svæði ofan og neðan hans og einnig skóglendi í svonefndu Álanesi sem er einn af eldri skógum bæjar­ins.

2. gr.

Markmiðið með friðlýsingu Álafoss sem náttúruvættis er að vernda fossinn sjálfan, nánasta umhverfi hans sem og menningarminjar sem tengjast sögu og þróun Mosfells­bæjar. Svæðið er fjölsótt, bæði af bæjarbúum og öðrum gestum og mikilvægt að treysta útivistar- og fræðslugildi þess.

3. gr.

Norðan Varmár liggja mörkin skammt frá ánni um 280 metra til suðausturs í um fimm metra fjarlægð frá vegslóða norðan árinnar. Móts við Álanes liggja mörkin yfir ána og umlykja skóginn í Álanesi. Síðan liggja þau um 160 metra til norðvesturs meðfram skógarjaðrinum, að gömlum vatnstanki sem stendur á árbakkanum ofan við fossinn; þaðan um 100 metra samhliða húsum við Álafossveg nr. 25-33 og að lokum um þrjá metra frá horni Álafossvegar nr. 33, yfir Varmá og í upphafspunkt.

Mörk svæðisins eru nánar skilgreind í hnitatöflu (ISN93) og á meðfylgjandi uppdrætti í fylgiskjali.

4. gr.

Óheimilt er að spilla jarðmyndunum og gróðri innan náttúruvættisins. Ræktun og dreifing framandi plöntutegunda er óheimil innan marka þess, í samræmi við reglugerð um inn­flutning, ræktun og dreifingu erlendra plöntutegunda nr. 583/2000. Umsjónaraðila, í samráði við Umhverfisstofnun, er heimilt að uppræta framandi tegundir svo sem alaska­lúpínu (Lupinus nootkatensis), skógarkerfil (Anthriscus sylvestris) og spánarkerfil (Myrrhis odorata).

5. gr.

Notkun skotvopna er bönnuð innan marka náttúruvættisins.

6. gr.

Almenningi er heimil för um náttúruvættið Álafoss en fylgja skal merktum stígum og leiðum í samræmi við fyrirmæli hverju sinni. Öllum er skylt að ganga vel og snyrtilega um svæðið. Umferð vélknúinna farartækja og lausaganga hunda er óheimil innan þess.

7. gr.

Óheimilt er að tjalda innan náttúruvættisins, þ.m.t. eru tjaldvagnar, fellihýsi, hjólhýsi og húsbílar. Einnig er óheimilt að urða eða henda þar rusli og úrgangi.

8. gr.

Umsjón og rekstur náttúruvættisins skal vera í höndum Mosfellsbæjar samkvæmt sér­stökum samningi milli sveitarfélagsins og Umhverfisstofnunar sem umhverfisráðherra stað­festir.

Í samningnum skal meðal annars kveðið á um réttindi og skyldur samningsaðila, reglu­legt eftirlit og fræðslu.

9. gr.

Umhverfisstofnun skal sjá um gerð verndar- og stjórnunaráætlunar fyrir náttúruvættið Álafoss í samráði við Mosfellsbæ, sbr. d-lið 2. mgr. 6. gr. laga um náttúruvernd, nr. 44/1999.

Í verndar- og stjórnunaráætlun skal fjallað um nauðsynlegar verndaraðgerðir, landvörslu og landnýtingu, s.s. aðgengi ferðamanna að svæðinu, stígagerð og uppbyggingu þjón­ustu­mannvirkja.

10. gr.

Mannvirkjagerð, jarðrask og aðrar breytingar á landi innan marka náttúruvættisins eru óheimilar, nema með leyfi Umhverfisstofnunar og Mosfellsbæjar og að teknu tilliti til ákvæða laga nr. 160/2010 um mannvirki og skipulagslaga nr. 123/2010. Framkvæmdir skulu vera í samræmi við gildandi skipulagsáætlun og verndar- og stjórnunaráætlun.

11. gr.

Brot gegn friðlýsingu þessari varðar sektum eða fangelsi allt að tveimur árum, sbr. 75. og 76. gr. laga um náttúruvernd, nr. 44/1999.

12. gr.

Friðlýsingin öðlast þegar gildi.

Fylgiskjal.
(sjá PDF-skjal)